Những nhà trị liệu giỏi đều có chung những đặc điểm nào?
Mục lục:
Thiết lập sự cân bằng
Trao cho bạn sự hỗ trợ vô điều kiện
Tôn trọng ranh giới của bạn
Không thiên vị
Cũng từng hoặc đang tham gia trị liệu
Điều gì tạo nên một nhà trị liệu giỏi? Câu trả lời cụ thể cho câu hỏi này sẽ khác nhau ở mỗi người. Có thể bạn đang tìm một nhà trị liệu có cùng nền tảng văn hóa hoặc bản dạng giới với mình; hoặc bạn cần một người áp dụng một phương pháp điều trị cụ thể như phân tâm học hay liệu pháp hành vi nhận thức (CBT). Tuy nhiên, cốt lõi những yếu tố nền tảng là những đặc điểm và hành vi mà tất cả các nhà trị liệu giỏi đều có điểm chung.
Một nhà trị liệu giỏi sẽ làm 5 điều sau:
1. Thiết lập sự cân bằng
Nhu cầu trị liệu của mỗi người là khác nhau, đặc biệt là trong mối quan hệ giữa bạn và nhà trị liệu. Một số người cảm thấy không thể tin tưởng nhà trị liệu nếu họ không biết gì về đời sống cá nhân của người đó; nếu bạn thuộc nhóm này, bạn sẽ cần một chuyên gia trị liệu sẵn sàng chia sẻ về cuộc sống của mình và sử dụng những trải nghiệm, bản sắc cá nhân để xây dựng sự kết nối.
Nhà trị liệu không phải là bạn bè. Tuy nhiên, bạn luôn cần ghi nhớ rằng, ngay cả khi nhà trị liệu có chia sẻ thông tin cá nhân với bạn, thì mối quan hệ giữa hai người không phải là tình bạn mà là mối quan hệ chuyên môn, tập trung vào bạn và các nhu cầu của bạn. Một nhà trị liệu giỏi sẽ không làm mờ ranh giới giữa mối quan hệ trị liệu lành mạnh và một tình bạn không phù hợp (và do đó là không có đạo đức nghề nghiệp).
Ngược lại, một số người chỉ cảm thấy thoải mái chia sẻ trong trị liệu nếu nhà trị liệu giữ vai trò “tấm gương trống” (blank slate). Việc biết rất ít về đời tư của nhà trị liệu có thể giúp họ không phải lo lắng về việc nói điều gì đó mà họ sợ nhà trị liệu có thể không đồng tình và điều này giúp thiết lập một không gian không phán xét.
Một nhà trị liệu giỏi sẽ cùng bạn trao đổi về những gì bạn cần và sẽ tìm cách thiết lập sự cân bằng giữa hai thái cực nói trên. Nếu bạn bày tỏ rằng bạn chỉ có thể xây dựng mối quan hệ trị liệu khi biết nhiều hơn về đời sống cá nhân của nhà trị liệu, một nhà trị liệu giỏi sẽ đồng hành cùng bạn để xác định mức độ tiết lộ và loại thông tin cá nhân nào phù hợp nhất với bạn. Ngược lại, nếu bạn nói rằng bạn cần biết càng ít càng tốt về nhà trị liệu để có thể tạo dựng mối quan hệ chuyên môn, một nhà trị liệu giỏi sẽ tôn trọng điều đó.
2. Trao cho bạn sự hỗ trợ vô điều kiện.
Mục tiêu cốt lõi của trị liệu là thiết lập một không gian và khoảng thời gian hoàn toàn an toàn. Một phần của sự an toàn đó là khả năng tin tưởng rằng nhà trị liệu sẽ luôn ủng hộ bạn một cách vô điều kiện, còn được gọi là “thái độ chấp nhận tích cực vô điều kiện” (unconditional positive regard). Điều này có nghĩa là, bất kể bạn tiết lộ điều gì, bất kể bạn nói hay làm gì, một nhà trị liệu giỏi sẽ chấp nhận bạn và cảm xúc của bạn mà không phán xét.
Sự hỗ trợ vô điều kiện có nghĩa là bạn sẽ không bao giờ bị xem là “người xấu” chỉ vì bạn bộc lộ suy nghĩ và cảm xúc của mình. Tuy nhiên, điều đó không có nghĩa là nhà trị liệu sẽ không giúp bạn nhận ra những hành vi có thể gây hại cho chính bạn hoặc những người xung quanh. Ngược lại, thái độ chấp nhận tích cực vô điều kiện nghĩa là không có điều gì là “cấm kỵ” trong phòng trị liệu. Một nhà trị liệu giỏi sẽ chấp nhận và ủng hộ bạn như một con người, bất kể bạn chia sẻ điều gì với họ. Đó chính là công việc của họ.
3. Tôn trọng ranh giới của bạn
Dù mục tiêu của trị liệu là học hỏi và phát triển, một nhà trị liệu giỏi sẽ không bao giờ đẩy bạn vượt quá giới hạn chịu đựng của bản thân. Đồng thời, họ vẫn sẽ thử thách bạn và điều này có thể dẫn bạn đến những trạng thái cảm xúc chưa từng trải qua hoặc gây khó chịu. Tuy nhiên, một nhà trị liệu giỏi sẽ nhận biết được khi nào bạn đã đạt đến giới hạn và sẽ cùng bạn điều chỉnh để đưa bạn trở lại trạng thái cảm xúc an toàn trước khi kết thúc buổi trị liệu (để bạn không ra về trong tình trạng “choáng cảm xúc”).
Ví dụ, giả sử bạn vừa dành cả buổi trị liệu để đi sâu vào một vấn đề đang gây ảnh hưởng tiêu cực đến bạn, và bạn càng lúc càng xúc động hơn trong suốt buổi làm việc. Một nhà trị liệu giỏi sẽ chú ý đến thời gian (khoảng 5–10 phút trước khi buổi trị liệu kết thúc) và bắt đầu hỗ trợ bạn “hạ nhiệt”, để bạn không kết thúc buổi làm việc khi đang ở đỉnh điểm cảm xúc.
Họ có thể bắt đầu bằng cách thông báo còn lại bao nhiêu phút và hướng dẫn bạn thực hiện một số bài tập thở, hoặc mời bạn tập trung chú ý vào cảm giác trong cơ thể để giúp bạn ổn định lại. Việc này đảm bảo rằng bạn sẽ không rời khỏi buổi trị liệu trong trạng thái “bị bỏ rơi giữa chừng” khi đang khóc hoặc bị dồn nén cảm xúc, điều có thể khiến bạn khó thích nghi trở lại với cuộc sống sau phiên làm việc.
4. Không thiên vị
Một nhà trị liệu cũng là một con người, giống như bạn hoặc tôi. Điều đó có nghĩa là, bất kể họ thể hiện sự chuyên nghiệp như thế nào khi khoác lên mình vai trò nhà trị liệu, thì tư duy của họ vẫn chịu ảnh hưởng bởi cảm xúc và quan điểm cá nhân. Tuy nhiên, điều đó không có nghĩa là hành vi và phản ứng của họ trong phòng trị liệu cũng nên bị ảnh hưởng như vậy. Một nhà trị liệu giỏi sẽ có khả năng gác lại những thiên kiến cá nhân để gặp bạn đúng tại nơi bạn đang ở, dù là về mặt cảm xúc, tâm lý hay thế giới quan. Việc không đồng quan điểm chính trị với bạn hoặc không cùng chia sẻ tín ngưỡng tâm linh chẳng hạn, sẽ không bao giờ ảnh hưởng đến chất lượng chăm sóc tâm lý mà bạn nhận được. Một nhà trị liệu giỏi sẽ biết đặt những quan điểm cá nhân sang một bên và trò chuyện với bạn về bất kỳ điều gì mà không phán xét.
Tùy thuộc vào loại nhà trị liệu mà bạn mong muốn, một lần nữa, bạn muốn một “tấm gương trống” hay một người bạn hiểu rõ về một nhà trị liệu giỏi sẽ tính đến điều đó trong cách họ xử lý những thiên kiến của chính mình. Nếu bạn thuộc nhóm thứ hai (muốn biết nhiều về nhà trị liệu), nhà trị liệu nên có khả năng thể hiện ý kiến khác biệt một cách kích thích đối thoại và thúc đẩy suy ngẫm, thay vì dẫn đến tranh cãi. Nếu bạn thuộc nhóm đầu tiên (muốn nhà trị liệu giữ sự trung lập), họ cần biết giữ lập trường khách quan trong buổi trị liệu và có thể xử lý những cảm xúc cá nhân của họ về nội dung bạn chia sẻ trong chính quá trình trị liệu riêng của họ.
Và điều này dẫn đến một yếu tố khác: Một nhà trị liệu giỏi nên…
5. Tự thân tham gia trị liệu
Một nhà trị liệu nên đang làm việc với một nhà trị liệu khác, hoặc ít nhất đã từng tham gia trị liệu trong thời gian gần đây. Ở mức tối thiểu, nhà trị liệu cần tham gia giám sát chuyên môn (supervision) tức là họ gặp gỡ một nhà trị liệu cấp cao hơn để thảo luận về những vấn đề có thể phát sinh trong công việc thực hành trị liệu của họ. Dù bạn và nhà trị liệu có điểm gì chung (dù bạn có biết hay không), thì những suy nghĩ và cảm xúc luôn có khả năng nảy sinh trong bất kỳ mối quan hệ trị liệu nào. Một nhà trị liệu giỏi sẽ có một nhà trị liệu riêng để họ có thể xử lý những cảm xúc đó. Việc này giúp ngăn những cảm xúc chưa được giải quyết tích tụ và vô tình bộc lộ ra trong phiên làm việc, điều có thể ảnh hưởng tiêu cực đến mối quan hệ giữa bạn và nhà trị liệu, cũng như đến tiến trình trị liệu chung.
Có nên hỏi nhà trị liệu của tôi rằng họ có đang tham gia trị liệu không? Bạn hoàn toàn có thể hỏi. Tùy thuộc vào loại hình trị liệu mà bạn đang tham gia, nhà trị liệu có thể sẽ chọn không trả lời (ví dụ, nếu bạn đang tham gia phân tâm học, và một phần của quá trình đó là nhà trị liệu cần giữ vai trò “tấm gương trống”). Tuy nhiên, trong trường hợp đó, bạn vẫn có thể trao đổi về ý nghĩa của việc nhà trị liệu tham gia trị liệu đối với bạn. Liệu điều đó có khiến bạn cảm thấy tin tưởng hơn? Hay khiến bạn nghi ngờ năng lực đánh giá của họ?
Điều này có thể khiến bạn nảy sinh một câu hỏi khác “Làm sao một nhà trị liệu có thể giúp tôi nếu chính họ cũng cần giúp đỡ?” Thực tế, trị liệu không chỉ dành cho “người điên” (cần làm rõ rằng đây là ngôn ngữ mang tính kỳ thị và thường bị sử dụng sai, không nên dùng) hay những người đang đối mặt với rối loạn tâm thần nghiêm trọng, bất kỳ ai cũng có thể hưởng lợi từ trị liệu tâm lý, bao gồm cả các nhà trị liệu. Tham gia trị liệu là một phần lành mạnh trong việc chăm sóc sức khỏe tinh thần của bất kỳ ai.
Hãy hình dung như thế này: Bạn có tin tưởng một giáo viên dạy lái xe nếu người đó không có bằng lái xe không? Trị liệu cũng vậy.
Lời kết
Một nhà trị liệu giỏi sẽ luôn: Thiết lập sự cân bằng, trao cho bạn sự hỗ trợ vô điều kiện, tôn trọng ranh giới của bạn, không thiên vị, tự thân tham gia trị liệu. Nếu nhà trị liệu mà bạn đang làm việc hội tụ đủ những yếu tố trên, bạn có thể yên tâm rằng mình đang được hỗ trợ bởi một người có chuyên môn và đáng tin cậy.
Nếu nhà trị liệu của bạn thiếu hụt ở bất kỳ khía cạnh nào trong số này, có thể đã đến lúc bạn nên trò chuyện thẳng thắn với họ về những điều bạn cần và cách họ có thể hỗ trợ bạn. Nếu họ không đón nhận tích cực hoặc không ủng hộ cuộc trò chuyện đó, thì có lẽ đã đến lúc bạn nên tìm một nhà trị liệu khác phù hợp hơn với nhu cầu của mình.
Nguồn: Verywell Mind
Ảnh: Pexels
