Bạn đã bao giờ tự hỏi liệu một tình bạn nào đó có thực sự chân thành? Bạn có từng nghi ngờ ai đó trong cuộc sống của mình có phải là người bạn độc hại hay đơn giản là họ chỉ đang giả vờ làm bạn?
Khi bạn đang trải qua một giai đoạn khó khăn trong cuộc sống và tìm đến họ để được hỗ trợ, một người bạn độc hại có thể phản ứng bằng những lời lẽ hờ hững, xem nhẹ nỗi đau của bạn hoặc thậm chí… tỏ ra hả hê trước nỗi bất hạnh bạn đang trải qua. Ngược lại, một người bạn giả tạo ban đầu có thể tỏ ra cảm thông và thấu hiểu, nhưng rồi người đó sớm để lộ bộ mặt thật bằng cách đem chuyện riêng tư của bạn đi nói xấu sau lưng.
Những trải nghiệm như vậy có thể khiến bạn tổn thương, hoang mang, và nghi ngờ tính chân thực của mối quan hệ. Vì vậy, để giúp bạn phân biệt rõ ai là người bạn thật sự trong đời mình dưới đây là 7 điểm khác biệt giữa bạn độc hại và bạn giả tạo, theo góc nhìn tâm lý học.
1. Thao túng cảm xúc vs Thiếu chân thành
Bạn đã bao giờ cảm thấy ai đó trong cuộc sống liên tục thao túng và kiểm soát bạn, khiến bạn nghi ngờ chính suy nghĩ và cảm xúc của mình? Bạn chia sẻ ước mơ và mục tiêu với họ nhưng thay vì ủng hộ, họ lại hạ thấp sự tự tin của bạn, làm bạn chùn bước và cố gắng kiểm soát quyết định của bạn.
Theo Tiến sĩ Robert Hare chuyên gia về tâm lý học hành vi thái nhân cách, bạn bè độc hại thường sử dụng các chiến thuật thao túng nhằm giành lấy quyền kiểm soát người khác. Những hành vi này có thể tinh vi hoặc công khai, nhưng đều khiến bạn cảm thấy kiệt quệ về cảm xúc và bị mắc kẹt trong mối quan hệ. Ngược lại, bạn giả tạo có thể không trực tiếp thao túng, nhưng lại thiếu chân thành trong mối quan hệ. Họ giả vờ ủng hộ bạn, nhưng thực chất không hề quan tâm đến lợi ích hay cảm xúc của bạn. Hành vi của họ bị thúc đẩy bởi lợi ích cá nhân hơn là lòng tốt chân thành.
2. Xâm phạm ranh giới cá nhân vs Mối quan hệ hời hợt
Bạn có thường cảm thấy ngột ngạt trong một tình bạn mà ranh giới cá nhân liên tục bị xâm phạm? Hãy tưởng tượng một người bạn xâm nhập vào đời tư của bạn, không tôn trọng không gian cá nhân, và thường xuyên vượt qua giới hạn mà bạn cảm thấy thoải mái. Họ khiến bạn cảm thấy khó chịu, thậm chí bị tổn thương.
Theo Tiến sĩ Henry Cloud chuyên gia nghiên cứu về “ranh giới lành mạnh” trong các mối quan hệ, người bạn độc hại thường không tôn trọng ranh giới cá nhân, và hành vi của họ luôn xâm lấn và áp đặt. Ngược lại, bạn giả tạo duy trì tương tác ở mức độ hời hợt. Họ không xâm phạm không gian của bạn, nhưng cũng không bao giờ cho phép mối quan hệ đi sâu. Bạn sẽ cảm thấy có khoảng cách, và không thể thiết lập được một kết nối thực sự.
3. Chỉ trích liên tục vs Tâng bốc sáo rỗng
Bạn có từng ở bên cạnh ai đó luôn chỉ trích, hạ thấp bạn, khiến bạn nghi ngờ giá trị của bản thân? Hãy hình dung một người bạn không bao giờ bỏ lỡ cơ hội phán xét ngoại hình, năng lực hay lựa chọn của bạn.
Lời nói của họ từng chút một bào mòn lòng tự trọng của bạn, khiến bạn cảm thấy mình thiếu sót và không đủ tốt.
Theo Tiến sĩ Kristin Neff chuyên gia về lòng tự bi mẫn (self-compassion), người bạn độc hại thường cảm thấy thỏa mãn khi “kéo người khác xuống” để nâng cái tôi của họ lên. Ngược lại, bạn giả tạo thường xuyên tâng bốc bạn, khen ngợi không ngớt. Nhưng lời nói ấy thiếu chiều sâu, thiếu sự chân thành bạn có thể cảm thấy rõ đó chỉ là lời nói xã giao.
4. Hút cạn năng lượng vs Thờ ơ, xa cách
Bạn có từng nhận ra mỗi lần ở gần ai đó, bạn đều cảm thấy cạn kiệt cảm xúc, mệt mỏi? Hãy tưởng tượng một người bạn liên tục chiếm thời gian và sự chú ý của bạn, lúc nào cũng muốn trở thành trung tâm. Họ độc chiếm mọi cuộc trò chuyện, đòi hỏi bạn phải lắng nghe, phải quan tâm trong khi bạn không nhận lại được gì.
Theo Tiến sĩ Elain Aron chuyên gia nghiên cứu về tính nhạy cảm cao, người bạn độc hại tiêu hao năng lượng của bạn bằng cách liên tục đòi hỏi sự xác nhận và hỗ trợ cảm xúc. Ngược lại, bạn giả tạo lại mang đến cảm giác thờ ơ, không quan tâm. Họ hờ hững, thiếu đầu tư cảm xúc và gần như không có ý định duy trì mối liên kết sâu sắc.
5. Không chịu trách nhiệm vs Hành vi thiếu nhất quán
Bạn có người bạn nào luôn né tránh trách nhiệm, đổ lỗi cho người khác mỗi khi có chuyện xảy ra? Họ không bao giờ nhận sai, không xin lỗi, và luôn có lý do biện minh cho những hành vi gây tổn thương. Tiến sĩ George Simon chuyên gia về thao túng và hành vi độc hại, cho biết người bạn độc hại thường có xu hướng trốn tránh trách nhiệm, và không bao giờ sẵn sàng sửa sai hay hối lỗi. Ngược lại, bạn giả tạo lại thể hiện hành vi thiếu nhất quán. Họ thay đổi thái độ, cách cư xử tùy theo hoàn cảnh và mục đích cá nhân hôm nay thân thiết, mai lại xa lánh bạn chẳng bao giờ biết họ thực sự nghĩ gì.
6. Mối quan hệ một chiều vs Tình bạn “đẹp trời”
Bạn có bao giờ cảm thấy mình là người duy nhất nỗ lực duy trì tình bạn, trong khi người kia chỉ xuất hiện khi có lợi? Hãy tưởng tượng một người bạn chỉ nhắn tin khi họ cần sự an ủi, giúp đỡ, hoặc nhờ vả gì đó.
Còn khi bạn gặp khó khăn họ “biến mất không dấu vết”. Theo Tiến sĩ Shasta Nelson chuyên gia về tình bạn và kết nối xã hội, bạn độc hại tạo ra mối quan hệ một chiều, nơi nhu cầu và cảm xúc của bạn bị phớt lờ hoàn toàn. Còn bạn giả tạo thì chỉ xuất hiện khi thuận tiện, khi họ có lợi gì đó. Khi bạn cần họ thật lòng, họ biến mất.
7. Thao túng cảm xúc vs Thiếu tính chân thực
Bạn có từng trải qua mối quan hệ mà trong đó người kia chơi trò tâm lý, thao túng cảm xúc của bạn vì mục đích cá nhân? Họ gây ra xung đột, tạo kịch tính, kiểm soát cảm xúc của bạn, và giữ thế chủ động trong mối quan hệ bằng cách tạo ra bất ổn tinh thần.
Theo Tiến sĩ Martha Stout chuyên gia nghiên cứu về thao túng và giả dối, bạn độc hại thường dùng chiến thuật thao túng cảm xúc để duy trì quyền lực và kiểm soát trong mối quan hệ. Ngược lại, bạn giả tạo không thật lòng họ luôn đeo mặt nạ, không bao giờ để lộ con người thật. Bạn không thể biết đâu là sự chân thành và đâu là giả tạo.
Bạn có nhận ra một vài mô thức này trong chính các mối quan hệ của mình không? Nếu có hãy nhớ rằng nhận diện bạn độc hại và bạn giả tạo là một bước rất quan trọng để xây dựng các mối quan hệ lành mạnh hơn. Hãy chia sẻ suy nghĩ của bạn ở phần bình luận nhé!
